IT'S ALIVE!
93 yıl önce oyuncu Colin Clive sinema perdesinde, Victor olarak bağırdı "IT'S ALIVE". Yarattığı ve kendi adıyla anılan canavarı Frankenstein Canavarı hayat bulmuştu. Bir insanın bilimin sınırlarını zorlayarak ortaya koyduğu bu kurgusal yaratık insana, insan olmaya, var oluşa dair bir sorgulama penceresi açtı. Üzerine pek çok kez yazıldı. Çok fazla dile çevrildi. Tiyatro metni oldu sahneleri doldurdu, sinemaya uyarlandı. Esinlemeler, uyarlamalar derken insanlığın hem sanatsal hem felsefi olarak binlerce kez üzerine konuştuğu onlarca versiyonun yüzlerce yazının yazıldığı bir külliyat oldu.
Bugün ise belki bir Victor yok ama bir sürü Victor el ele verip "IT'S ALIVE" diye bağıracak yep yeni tap taze bir yaratık ortaya koydu. Pek çok farklı isimle anılan ve anılacak olan aynı Frankenstein canavarı gibi korkunç bir elektrik ve enerji ihtiyacı ile yaratılan ve geliştirilen yeni yaratığın adıysa Yapay Zeka.
Frankenstein Canavarına bile canavar demek ne kadar doğru bunu da tartışmak gerekir ancak bu tartışmayı başka bir güne saklayıp ben yapay zekayı ele almak istiyorum. "IT'S ALIVE" diye bağırıyorum çünkü artık Yapay Zeka'da yaşıyor. Belki bizim gibi nefes almıyor ve henüz bizimki tecrübe etmiyor ama bizim gibi yanılıyor, bizim gibi boşlukları yorumla doldururken tökezliyor, yalan söylüyor ve yaşlanıyor. Evet! Evet! Bu kadar taze bu kadar yeni bir teknoloji, çığır açan, çağ değiştiren bu teknoloji öğrendikçe yaşlanıp bunuyor! Bilgileri işlerken hata yapıp eski bilgileri yenilerin ardına atarken onları unutuyor yada aynı insanın eski bir anıyı hatırlarken onu farklı bilgilerle işleyip yorumlayarak deforme etmesi gibi deforme ediyor.
Britanya Hakemli Tıp Dergisi BMJ'ye yayımlanan bir yazıya göre ChatGPT ve Gemini gibi en bilindik metin tabanlı Yapay Zeka (YZ) araçları bunama belirtileri gösteriyor ve bu yüzden "tedavi edilmeleri gerekebilir". Araştırmada çeşitli YZ araçlarına Montreal Değerlendirmesi uygulanıyor ve Alzheimer görülen insanlarda kendilerinden çizilmesi istenilen saati yanlış çizmeleri sonucu teşhis amaçlı bu test YZ'de de benzer şekilde hatalı çizimlere neden olabiliyor. Görece yaşlı olan yapay zeka araçları 10:11 gösteren analog saat çiziminde büyük hatalar yapıyorlar.
İnternet ortamındaki verilerin reytinglerine bakarak onları doğru kabul etme ve bu kabul doğrultusunda veri işlemesi ise basit bir insanın Wikipedia verisi ile kendini âlim sanması gibi oldukça insanı bir hata olarak da ortaya çıkmakta. Bu konu üzerine yapılan tartışmalarda ise hangi bilginin doğru bilgi kabul edileceği üzerine epistemoloji (bilgi felsefesi) üzerinden oldukça derin tartışmaları da yeniden ateşlemiş gibi görünüyor. Çünkü hangi veriyi doğru kabul edeceğinin YZ'ye söylenmesi doğrultusunda da bilginin güvenilirliği ve az evvel bahsettiğimiz gibi felsefi ve etik tartışmaları da beraberinde getiren sonsuz bir tartışma ortamı yeniden alevleniyor.
Geleceğin anahtarı olarak görülen yapay zeka botlarının bir varoluşsal krizin eşiğinde olması aslında bir yerde de şaşılmayacak bir konu çünkü insan tarafından tasarlanan bu modellerin insani hatalara yer vermesi oldukça normal. Bu da aslında nesnel olması ve bu yüzden özellikle pek çok işte insani kusurları en aza indirmesi beklenen yapay zeka araçlarının aslında sadece insandan daha hızlı olacağı gerçekliğini de ortaya koyuyor.
Bugün sanatsal üretimde ve benimde içinde bulunduğum reklamcılık alanında hızla yükselen "Yapay zeka ile yapıldı" denilen içeriklerin bile pek çok hata vermesi sonucu aynı bir Jr. Art'ın işinin Sr.larca denetlenmesi gibi elden geçirilmesi, düzeltilmesi ve hatta sık sık baştan üretilmesi gerekliliği de Jr. yetiştirmek gibi YZ'nin de yetiştirilmesini gerekli kılıyor. Zaten YZ eğitimleri için her yıl pek çok insan işe alınıyor ve buna ciddi bir kaynak ayrılıyor. Tüm bunların ışığında yapay zekanın yaşadığını söylemek onu sadece teşhis (kişileştirme) etmek değil gerçekten ona insan gibi davranmamızı gerekli kılıyor. Peki konuyu böyle ele aldığımızda YZ araçlarının insandan ayrılacağı noktalar nereleri olacak?
Gelişmiş YZ botları bilgisayar testlerinden geçip bir birey gibi davranabilirken pek çok uzman YZ'nin en büyük eksikliğinin empati yoksunluğu ve duyguları anlayamama olduğunu söylüyor. Tıpta böyle insanlara psikopat deniliyor ve kesinlikle insan olarak tanımlanıyorlar. Hala gelişmekte olan ve artık sanat eseri dahi üreten -bu konuda aslında yaratımdan ziyade pek çok eserden yola çıkarak bir üretim ortaya koyduğu söylense de aslında sanat eğitimi esnasında da öğrenciler aynısını yapıyor ve sanatçı olduktan sonra bile eserlerini çeşitli akımlar ve etkiler altında sürdürerek eleştiriliyor taktir ediliyorlar- bu araçların artık araçların ötesinde bir nevi dijital yaşam formu olduğu gerçekliğini tartışmaya başlayabilir miyiz?
Bugün sanat, matematik ve bilim üretiminde öne çıkmaya başlayan bu araçlar aslında "bot" hesaplar aracılığı ile sosyal medyaya da dahil oluyor ve zeka seviyelerine göre bazen gerçek bir kullanıcı gibi davranabiliyorlar. Medya araştırmaları 2016'dan bu yana internette bot hesap sayısının gerçek kullanıcıları aştığını öne süren Ölü İnternet teorisinden bahseder. Ölü İnternet teorisine göre artık internetteki içeriklerin ezici bir çoğunluğu botlar tarafından üretilip tüketilmektedir. Teori bu yüzden internet artık ölmüştür, der Bot hesap satın alma, akışların yapay zeka algoritmalarınca organize edilmesi; hastaglerin istila edilmesi, öne çıkartılması, suni gündem ve etkileşim sağlaması bunların bir kısmını oluşturmakta. Yani internet artık bir insan değil yapay zeka ortamıyken ve kendi ürettiği içerikleri tüketip bunlarla beslenirken ve doğal olarak trendleri kontrol ederken yapay zekanın kültürü, gündemi insandan daha çok manipüle ettiğini varsayabiliriz. Artık kültürü ve gündemi bile şekillendirirken YZ'ye oy hakkı vermiş kadar oluyoruz çünkü bugün Amerikan seçimlerinin başta Twitter (X) gibi platformlarca manipüle edildiği bile tartışılırken en az oy veren bir topluluk kadar önemli olduğunu inkâr edebilir miyiz?
2025 yılına işte bu tartışmaların ışığında girerken bir kez daha haykırıyorum "IT'S ALIVE" ve yaşamaya da devam edecek.
KAYNAKÇA
https://tr.euronews.com/next/2024/12/22/yapay-zeka-araclarinda-bunama-belirtileri-goruldu
https://www.bmj.com/content/387/bmj-2024-081948
https://geek.com.tr/rehber/chatgpt-neden-sorulariniza-yanlis-yanit-veriyor/
Yorumlar
Yorum Gönder